xeberaz.info
Çin prezidenti Putinlə müzakirə etmədiklərini Zelenski ilə müzakirə edir.
Ukrayna-Rusiya münaqişəsi “nə qədər mürəkkəb olsa da”, “yalnız siyasi yolla”, yəni danışıqlar masası arxasında həll edilməlidir.
xeberaz.info Rusiya KIV-lərinə istinadən xəbər verir ki, Volodymyr Zelensky və Çin Prezidenti Si Tszinpin arasındakı telefon danışığı olub, burada Çin lideri, digərləri ilə yanaşı, Ukraynanı Çinin strateji tərəfdaşı adlandırıb və sonra bir çox ölkədə edilən şərhlər çoxlu suallar yaradıb. Pekin Moskva ilə Kiyev arasında münaqişənin həlli cəhdlərini gücləndirmək niyyətindədir, lakin onun iki tərəfə konkret nə təklif etməyə hazır olduğu bəlli deyil.
Zelenski Xi ilə söhbətdən sonra 1991-ci il sərhədlərinə qayıtmaq şərtləri ilə Ukraynaya yalnız sülhün yarayacağını vurğulayıb. Eyni zamanda, Rusiya Federasiyası Prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov iddia edir ki, bu mövzu Vladimir Putinlə Çin prezidenti arasında son danışıqlarda belə gündəmə gətirilməyib.
Çox güman ki, son vaxtlar ən azı bir dəfə iki dövlətin liderləri arasında sadə telefon danışığı belə rezonansa və qiymətləndirmələrdə uyğunsuzluğa səbəb olub. Zelenski və Xi çərşənbə günü axşam təxminən bir saat danışıblar. Söhbətin sonunda Çin tərəfi çoxlu şərhlər və bəyanatlar verib. Belə ki, Sinxua agentliyinin xəbərindən məlum olub ki, Xi Zelenski ilə söhbətində “strateji tərəfdaşlıq” ifadəsini səsləndirib. Yada salaq ki, o, həm Kiyevdə, həm də Moskvada 2014-cü il hadisələrindən əvvəl Rusiya Federasiyası ilə Ukrayna arasında dövlətlərarası təmasların vəziyyətini rəsmi şəkildə xarakterizə edib.
İndi, Sinxua agentliyinin məlumatına görə, Si qeyd edib ki, ikitərəfli Çin-Ukrayna “münasibətləri 31 il ərzində inkişaf edib və strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə çatıb”. Son iki ildə Çin rəsmiləri Ukraynanı yalnız bir dəfə strateji tərəfdaş adlandırıblar. 2022-ci ilin sentyabrında Çin Xalq Respublikası Xarici İşlər Nazirliyinin İnformasiya Departamentinin baş direktorunun müavini Van Venbin bunu edib. Beləliklə, münaqişənin “siyasi həllinin axtarışı”nı müzakirə etmək üçün Ukraynaya gələcək Çinin Rusiyadakı keçmiş səfiri Li Huinin missiyası üçün xüsusi fon yaradılıb. Çin nümayəndə heyətinin nəinki Kiyevə, nəinki orada (ola bilsin, Moskvaya) gedəcəyi mesajlardan, yenə də Çin tərəfdən məlum olub.
Zelenskinin təmsil etdiyi Ukrayna tərəfi isə söhbətin özü faktının əhəmiyyəti və onun məhsuldarlığı haqqında ümumi sözlərdən əlavə, mühüm aydınlıq gətirib. “Ərazi kompromisləri hesabına sülh ola bilməz. Ukraynanın ərazi bütövlüyü 1991-ci ilin sərhədləri daxilində bərpa edilməlidir”, – Ukrayna prezidenti sosial şəbəkələrdə ya Si ilə mübahisəni davam etdirərək, ya da əslində Çin lideri ilə razılaşdıqlarını təkrarlayaraq yazıb.
Çox güman ki, bu qeyri-müəyyənlik Kremli aydınlıq gətirməyə vadar edib. Brifinqdə Peskov Putin və Xi-nin Ukraynanın 1991-ci il sərhədlərinə qaytarılması ideyasını müzakirə edib-etmədiyi sualına cavab verərək, birmənalı şəkildə bildirib: “Bu barədə heç bir söhbət olmayıb”.
Qeyd edək ki, Pekinin Ukrayna üzrə mümkün danışıqlar üçün əsas hesab etdiyi “Ukrayna böhranının siyasi nizamlanması üzrə Çinin mövqeyi” sənədində sərhədlərin konkret konturları barədə heç nə demir. Sadəcə bir məqam var ki, “hər bir dövlətin suverenliyi, müstəqilliyi, ərazi bütövlüyü təmin edilməlidir”. Bu çox ümumi ifadənin Rusiyanın ən azı Krım üzərindəki suverenliyinin tanınmasını gizlətdiyinə inanmaq üçün əsas bu yaxınlarda gözlənilmədən Çinin Fransadakı səfiri Liu Şai tərəfindən verilib.
Fransanın LCI telekanalına verdiyi sensasiyalı müsahibəsində o, hətta “canavar” reputasiyasından həzz alan biri üçün də gözlənilməz olan çox şeylər dedi (bu yaxınlarda Çin sərt ifadələrdən çəkinməyən iddialı diplomatları belə adlandırırdı). O cümlədən Liu Şai şəffaf şəkildə Krımın Ukrayna ərazisi kimi tanınmasının mümkün olmadığını açıq şəkildə bildirdi.
Lakin müsahibədən keçən bir neçə gün ərzində Çin Xarici İşlər Nazirliyi artıq bunu həm Aİ, həm də ayrı-ayrı Aİ ölkələrinə izah etməyə nail olub. Üstəlik, Xi və Zelenski arasındakı söhbətdən bir qədər əvvəl Liu Şainin müsahibəsi Çinin Fransadakı səfirliyinin saytından yoxa çıxıb. Bu, Pekinin səfirin sözlərini onun şəxsi nöqteyi-nəzərinin əksi hesab etməsinin bariz göstəricisidir.
Cümə axşamı Çinin xarici işlər naziri Qin Gang Çin-Mərkəzi Asiya görüşü çərçivəsində brifinqdə iştirak edib, lakin Li Huinin Ukraynaya gözlənilən səfərinin heç bir təfərrüatını və ya ən azından tarixlərini açıqlamayıb. Lakin o, Xi-nin Zelenski ilə söhbətindən danışarkən qeyd edib ki, Ukrayna-Rusiya münaqişəsi “nə qədər mürəkkəb olsa da”, “yalnız siyasi yolla”, yəni danışıqlar masası arxasında həll edilməlidir.
Elə həmin gün deyə bilərik ki, NATO-nun baş katibi Yens Stoltenberq ona cavab verib. Onun sözlərinə görə, Ukrayna “çox aydın mesaj” göndərməyincə, “mənalı danışıqların hər hansı bir ehtimalı” mümkün deyil.