Rusiya Ukraynaya qarşı müharibəsini davam etdirsə də, Cənubi Qafqazdakı işləri kəskin şəkildə pisləşib.
”Xeberaz.info” xəbər verir ki, Kremlin aydın olmayan hərəkətləri nəticəsində Putin Qafqazı itirir, Ermənistan Moskvanın “orbiti”ni tərk edir.
Belə ki, Rusiya təhlükəsizlik qüvvələri onlarla azərbaycanlını vəhşicəsinə öldürüb və həbs edib, “Z-blogger”lər Bakıya raket zərbələri endirməyə çağırır, rəsmilər isə günahlarını boyunlarına almırlar.
Eyni zamanda erməni keşişləri indiki hakimiyyəti devirməyə çalışır, ölkə hakimiyyəti isə Rusiyanın təbliğat kanallarını bağlamaq istəyir.
Son bir neçə gündə baş verən bu təlatümlü hadisələr Rusiyanın Cənubi Qafqazda təsirini necə itirdiyini nümayiş etdirir. Yaxın vaxtlara qədər belə hesab olunurdu ki, Moskvanın bölgədəki işləri, əksinə, çox yaxşı görünür. Xüsusən də keçən il Rusiya öz təsirini ən qeyri-dost kimi görünən ölkədə – Gürcüstanda gücləndirə bildikdə, seçki saxtakarlığına qarşı etirazlar heç bir nəticə vermədi.
Bu arada Kremlin regionun digər iki dövləti – Azərbaycan və Ermənistanla münasibətləri həmişə kifayət qədər güclü görünüb. Lakin indi iki paralel böhran onları Moskvadan sürətlə uzaqlaşdırır.
Bakı ilə Moskva arasında münaqişə Yekaterinburqda 50-dən çox Azərbaycan vətəndaşının 24 ilə qədər açılmadığı iddia edilən cinayət işi üzrə saxlanılması ilə başlayıb. Onlardan ikisi – Səfərov qardaşları öldü.
Azərbaycan hakimiyyəti Rusiyanın hərəkətlərini kəskin şəkildə pisləyib. Bundan başqa, Rusiyanın dövlət və özəl qurumları tərəfindən planlaşdırılan bütün mədəni tədbirlər ləğv edilib.
Daha sonra Bakıda “Sputnik Azərbaycan” təbliğat agentliyində gizli fəaliyyət göstərən iki Rusiya FSB agenti saxlanılıb. Bundan başqa, ölkə prokurorluğu Rusiya təhlükəsizlik qüvvələrinə qarşı işgəncə və qətl faktı üzrə cinayət işi açıb.
Yekaterinburqdakı hadisələri cinayətkarın həddi aşması – yerli Rusiya təhlükəsizlik qüvvələrinin çirkin hərəkətləri ilə əlaqələndirmək olar. Və bu, mərkəzi hakimiyyət orqanlarının Moskvadan yayımladığı mesajdır. Bununla belə, əksini göstərən bir neçə detal var.
Birincisi, azərbaycanlıların saxlandığı qətllə bağlı cinayət işinin artıq 24 yaşı var. İkincisi, rus təbliğatçıları arasında bir anda isterikanın yaranması – “Azərbaycan faşistləri”nin peyda olmasından tutmuş “Bakı Rusiya şəhəridir” tezisinə qədər. Bundan başqa, azərbaycanlıların saxlanması Rusiyanın digər şəhərlərində də davam edir. Deməli, bu işdə siyasi iz göz qabağındadır.
Polşa Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutunun Cənubi Qafqaz üzrə analitiki Vojcieç Voytaseviç xarici KİV-ə bildirib ki, Azərbaycana hakimiyyəti Rusiyanı tabe etməkdə deyil, Azərbaycanın müstəqilliyini və əzmkarlığını vurğulayan çoxvektorlu xarici siyasət yürütməkdə maraqlıdır:
“Bakı Qarabağdakı qələbə, güclü ordu, eləcə də Türkiyə və İsrailin hərbi dəstəyi sayəsində belə mövqe tuta bilir. Ona görə də Azərbaycana güclü təzyiqlər səmərəsizdir.
Ukraynadakı münaqişə ucbatından Rusiya hazırda ayrı-ayrı ölkələrə təzyiq göstərmək üçün Cənubi Qafqaz regionuna hərbi müdaxilə edə bilməyəcək qədər zəifdir. Gec-tez Kreml dərk edəcək ki, İlham Əliyevlə danışıqlar açıq qarşıdurmadan daha yaxşı nəticə verəcək.
Lakin Rusiya Federasiyasının Azərbaycanın daxili siyasətinə təsir imkanları ilə bağlı bu qarşıdurmanın nəticələri artıq var”.
Ermənistanda oxşar hadisələr – Kilsənin Paşinyan rejiminə qarşı addımları
Maraqlıdır ki, Rusiya ilə Azərbaycan arasındakı gərginliyə paralel olaraq Rusiya Federasiyası ilə Ermənistan arasında da münasibətlər nəzərə çarpacaq dərəcədə soyuqlaşır. Dünya siyasətində adət olduğu kimi, “düşmənimin düşməni mənim dostumdur” prinsipi heç də həmişə işləmir.
Ermənistanda da hadisələr son günlər çox dramatik inkişaf edir. İyunun 25-də ölkədə silsilə səs-küylü həbslər həyata keçirilib. Həbs olunanlar arasında ötən il minlərlə hökumət əleyhinə etiraz aksiyalarına rəhbərlik edən arxiyepiskop Baqrat Qalstanyan da daxil olmaqla, ölkədə dominant olan Erməni Apostol Kilsəsinin bir neçə ruhanisi də var. Erməni əsilli rusiyalı oliqarx Samvel Karapetyan da saxlanılıb.
Eyni zamanda Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan erməni apostol kilsəsinin rəhbərliyi ilə açıq münaqişəyə başlayıb. Digər addımlarla yanaşı, o, kilsə lideri II Qareginin istefasını tələb edir.
İrəvan hakimiyyəti zorla ələ keçirməyi planlaşdıran şəbəkənin ifşa olunduğunu elan edib. Eyni zamanda Ermənistan mediası və hakimiyyətə yaxın ictimai xadimlər bunda Rusiyanın izinə eyham vururlar.
Voytaseviç qeyd edib ki, erməni kilsəsi əvvəldən Nikol Paşinyana qarşı olub. Bu, onun 2018-ci ildə məxməri inqilab zamanı devrilmiş Ermənistandakı köhnə siyasi rejimlə sıx əlaqələri, eləcə də Rusiya ilə əlaqələrlə izah olunur.
Bu kontekstdə həbsdə olan oliqarxın – Samvel Karapetyanın fiquru önəmlidir. Əsas biznesi Rusiyada olsa da, Ermənistanın milli enerji şəbəkəsinin operatoruna nəzarət edir. Bu, istintaqın fikrincə, Karapetyana ölkədə vəziyyətin sabitliyini pozmaq imkanı verib. Bundan başqa, o, saxlanıldığı ərəfədə kilsənin hakimiyyətə qarşı hərəkətlərini açıq şəkildə dəstəkləyib.
Ermənistan parlamentinin sədri Alen Simonyan isə cari hadisələr kontekstində Ermənistanın daxili işlərinə qarışdığına görə bu ölkədə Rusiya televiziyasının tamamilə bağlanmasını təklif edib.
Ermənistan hazırda ağrılı transformasiya dövrünü yaşayır. 2020-ci il müharibəsində məğlub olduqdan və 2023-cü ildə antiterror əməliyyatından sonra İrəvan nəhayət, Bakı ilə sülh bağlamağa çalışır. Hazırda sülh sazişinin imzalanmasına hazırlıq gedir.
Bundan başqa, Paşinyan hökuməti Türkiyə ilə münasibətləri bərpa edir. İyunun 18-də Ermənistanın baş naziri son on ildə ilk dəfə Ankaraya rəsmi səfər edib. 1990-cı illərin əvvəllərində Ermənistan qoşunlarının Qarabağa nəzarəti ələ keçirməsi nəticəsində Türkiyə ilə, eləcə də Azərbaycanla rəsmi əlaqələr faktiki olaraq dayandırılmışdı.
Nəticələrdən biri Ermənistanın iki əsas qonşu ilə sərhədlərinin onilliklər ərzində bağlı olması idi. Xarici dünya ilə yeganə quru əlaqə İran və Gürcüstan vasitəsilə idi. Belə yarımtəcrid nə iqtisadi inkişafa, nə də xarici dünyaya inteqrasiyaya imkan vermirdi. Əslində, Paşinyanın Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərdə göstərdiyi səylər məhz bu təcridin aradan qaldırılmasına yönəlib. Eyni zamanda, ölkə tədricən Rusiya orbitindən çıxır (xüsusən də KTMT-də fəaliyyətin faktiki dayandırılması) və Avropa İttifaqı ilə əməkdaşlığı gücləndirir.
Gələn il Ermənistanda parlament seçkiləri bu baxımdan əsas olacaq. Paşinyan seçki kampaniyası zamanı ölkədəki yaxşı iqtisadi vəziyyət, Avropa İttifaqı ilə yaxınlaşma, Avropa ilə vizasız rejim əldə etmək perspektivləri, Rusiyadan asılılığın azaldılması, Azərbaycanla sülhün bərqərar olması, eləcə də ABŞ-la imzalanmış strateji tərəfdaşlıq münasibətləri ilə öyünmək niyyətindədir. Ona görə də o, Türkiyə ilə sülh müqaviləsinin imzalanmasına və münasibətlərin normallaşmasına bu qədər inadla çalışır.
Kreml isə buna hibrid təsir üsulları ilə qarşı çıxır.
“Rusiya sabitliyi pozmağa hazırlaşır, Rusiya hər gün dezinformasiya kampaniyalarının köməyi ilə Ermənistan hökumətini gözdən salmaq və cəmiyyətdə sabitliyi pozmaq üçün addımlar atır. Və bu yaxınlarda biz onun təxribat və terror üsullarından çəkinmədiyini gördük”, – deyə erməni politoloq Ruben Mehrabian açıqlayıb.
Əslində bu, Rusiyanın regionda “parçala və hökm sür” prinsipi ilə təsirini saxlamaq üçün son şansdır.
“Rusiya ehtiyat edir ki, əgər Azərbaycan Ermənistanla sülh müqaviləsi imzalasa və nəhayət Qarabağ müharibəsinə son qoysa, regionda öz təsirini genişləndirmək üçün daha Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi ilə oynaya bilməyəcək”, – Voytaşeviç vurğulayıb.
Onun sözlərinə görə, Kreml Azərbaycanın siyasətini daha çox rusiyayönümlü siyasətə çevirməyə, Ermənistana münasibətdə isə Paşinyanın hakimiyyətdən kənarlaşdırılmasına və rusiyayönlü hökumətin hakimiyyətə gəlməsinə nail olmağa çalışır.
Deməli, Cənubi Qafqazda “böyük oyun”da paylar həddindən artıq yüksəkdir və biz Rusiyadan getdikcə daha çox dostca olmayan addımlar gözləməliyik. Eyni zamanda, onun regionun işlərinə tam hüquqlu müdaxilə üçün getdikcə daha az resursları var.
Ağarza Elçinoğlu
