Coğrafi ucalığın strateji gücə çevrildiyi məkan
2020-ci ilin 44 günlük Vətən müharibəsi Azərbaycan tarixində yalnız hərbi qələbə deyil, həm də milli yaddaş, siyasi iradə və strateji müdriklik nümunəsi kimi yer aldı. Bu müharibə nəticəsində işğal altında olan torpaqlarımız azad edildi, regionda yeni geosiyasi reallıq formalaşdı və Azərbaycanın təhlükəsizlik arxitekturası keyfiyyətcə yeni mərhələyə yüksəldi. Bu qələbənin ən mühüm məqamlarından biri isə Kəlbəcərin bir güllə atılmadan, tamamilə diplomatik iradə və hərbi üstünlük fonunda geri qaytarılması oldu. Kəlbəcərin azad olunması, həm simvolik, həm də strateji cəhətdən Vətən müharibəsinin aparıcı dönüş nöqtələrindən biri kimi tarixə düşdü.
Kəlbəcər Azərbaycanın ən mürəkkəb relyefə malik bölgələrindən biridir. Bölgənin yüksək dağ sistemi, keçilməz dərələri, sərt iqlimi və təbii sərhədləri onu regionda strateji hərbi zona kimi formalaşdırır. Məhz buna görə 1993-cü ildə Kəlbəcərin düşmən tərəfindən işğal edilməsi yalnız hərbi yox, həm də psixoloji təzyiq vasitəsinə çevrilmişdi. Bu işğal Azərbaycanın qərb bölgələrini təhdid altında qoyur, Dağlıq Qarabağ və Ermənistan arasındakı əlaqəni möhkəmləndirir, həm də ölkənin təhlükəsizlik konturunda dərin boşluq yaradırdı.
44 günlük müharibənin gedişində Azərbaycan Ordusunun ardıcıl uğurları düşməni siyasi və hərbi cəhətdən dalana dirədi, elə bu üstünlük Kəlbəcərin döyüşsüz təhvil verilməsi ilə nəticələndi. Bu fakt Azərbaycan diplomatiyasının və hərbi gücünün birgə sintezinin parlaq nümunəsi oldu.
Kəlbəcər bölgəsinin azad olunması Azərbaycan Ordusuna Qarabağ ətrafındakı yüksək mövqeləri tam nəzarətə götürmək imkanı verdi. Bu yüksəkliklərə sahib olmaq:
- Ermənistanın hərbi təxribat ehtimalını sıfıra endirdi,
- işğaldan azad olunmuş digər ərazilərin müdafiəsini gücləndirdi,
- sərhədlərin daha effektiv qorunmasını təmin etdi.
Bu, post-müharibə dövründə Azərbaycan üçün tam təhlükəsizlik qalxanı rolunu oynadı.
Kəlbəcərin təhvil verilməsi Ermənistanın illərlə üstün mövqe kimi istifadə etdiyi təbii dağ keçidlərini itirməsi demək idi. Bu keçidlər həm iqtisadi, həm də hərbi baxımdan mühüm əhəmiyyət daşıyırdı. Nəticə etibarilə:
- Ermənistanın Qarabağ üzərində strateji nəzarət səyləri tam süquta uğradı,
- Azərbaycanın regiondakı güc balansı möhkəmləndi,
- Zəngəzur dəhlizi və Qərbi Azərbaycanla bağlı yeni reallıqların formalaşmasına zəmin yarandı.
Rasim Hüseynov – Zərdab Rayon Ağsaqqallar Şurasının sədri
