Azərbaycanın ən yüksək dağ rayonunun möhtəşəm simfoniyası
Kəlbəcər Azərbaycanın təkcə coğrafi xəritəsində deyil, həm də mənəvi yaddaşında ucalığın, əzəmətin və təbiət zənginliyinin rəmzi kimi özünəməxsus yer tutur. Ölkənin ən yüksək dağ rayonlarından biri olan Kəlbəcər təkcə dağ silsilələrinin fiziki ucalığı ilə deyil, həm də tarixi, mədəni və strateji əhəmiyyəti ilə seçilən əvəzolunmaz bir bölgədir. Bu diyarın sərt qayaları, dumanla örtülmüş zirvələri, mavi gölləri və sıldırım dərələri sanki Azərbaycan təbiətinin orkestrində səslənən ən yüksək notlardır.
Kəlbəcərin relyefi respublikanın ən mürəkkəb və eyni zamanda ən gözəl coğrafi modelini yaradır. Burada dağların ucalığı təkcə metrlərlə ölçülmir — bu ucalıq əsrlərin yaratdığı bir xarakterdir. Murovdağ silsiləsi, Dalidağın sərt masivləri, dəniz səviyyəsindən minlərlə metr yüksəkdə yerləşən yaylalar Kəlbəcərin təbiətinin sanki göylərə doğru uzanan nəhəng rəsmini yaradır. Hər bir zirvə özündə həm sərtliyi, həm də əzəməti ehtiva edir; burada insanı heyrətə gətirən sükut belə sanki dağların nəfəsidir.
Bu bölgə Azərbaycanın ən saf sularının qaynaqlandığı, buzlaqların izlərini daşıyan, həm də torpağın içindən çıxan mineral bulaqları ilə məşhurdur. İstisu kimi təbii sərvətlər Kəlbəcərin nadir termal xəzinələrindən yalnız biridir. Dağların qoynunda yerləşən təbii bulaqlar həm müalicəvi xüsusiyyətləri, həm də ecazkar görünüşləri ilə bu rayonun unikallığını tamamlayır.
Kəlbəcər təkcə təbiətin yaratdığı möhtəşəm relyeflə deyil, həm də insan tarixinin minilliklər boyunca qoyduğu izlərlə zəngindir. Bu torpaqlarda yerləşən Qaladarəsi, Xaçınçay hövzəsi, müxtəlif kurqanlar, qədim yaşayış məskənləri burada insanlığın min illər öncə də dağların qoynunda sığınacaq və həyat tapdığını göstərir.
Kəlbəcər həm də Qarabağın mühüm mədəniyyət ocaqlarından biri kimi bilinir. XIII əsrə aid olan Xudavəng monastır kompleksi bu diyarın təkcə dini və memarlıq möcüzəsi deyil, həm də multikultural irsin canlı nümunəsidir. Buradakı hər daş, hər divar, hər memarlıq xətti əsrlərin ruhunu yaşadır və bu regionun tarixi dəyərini daha da ucaldır.
Rayonun təbiəti canlılar üçün adeta təbii sığınacaq rolunu oynayır. Kəlbəcərin meşələri, yamacları və yaylaları müxtəlif iqlim tiplərinin kəsişməsində yerləşdiyindən bura flora və fauna baxımından olduqca zəngindir. Sərt qayalar üzərində süzülən qartallar, dağ çəmənliklərində yayılan nadir çiçəklər, sıx meşələrdə gizlənən heyvan növləri burada unikal ekosistemin bir parçasıdır.
Uzun illər işğal altında qalan Kəlbəcər 2020-ci ildə Azərbaycanın suverenliyinə qovuşaraq yeni bir inkişaf mərhələsinə qədəm qoydu. Hazırda rayonun infrastrukturunun yenidən qurulması, yolların çəkilməsi, kəndlərin bərpası və təbiətinin qorunması istiqamətində genişmiqyaslı işlər aparılır. Dağların səssizliyi illər sonra yenidən həyat səsi eşidir – quruculuq, dirçəliş və inkişaf səsi.
Bu proses təkcə fiziki bərpanı deyil, həm də bölgənin simvolik ucalığının yenidən parlamasını təmin edir.
Kəlbəcər sadəcə bir coğrafi məkandan ibarət deyil. O, Azərbaycan xalqının tarixində, ruhunda və yaddaşında ucalığın simvolu olaraq yaşayır. Bu dağlar həm keçmişin yaddaşını, həm də gələcəyin potensialını daşıyır. Onların əzəməti təbiətin səsinə, insanın iradəsinə və millətin birliyinə qarışaraq böyük bir harmoniya yaradır.
Nailə Əliyeva Zərdab rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin direktoru
