xeberaz.info
Azərbaycan Prezidenti Ilham Əliyevin imzaladığı I Böyük Qayıdış Dövlət Proqramı işğaldan azad edilmiş torpaqların sürətli inkişafı və onların davamlı məskunlaşması ilə bağlı bir çox vacib məqamlardan ibarətdir.
I Dövlət Proqramının icrası.
2026-cı ilə qədər həyata keçirilməli olan proqramda Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarının inkişafının məqsədli göstəriciləri, o cümlədən onların infrastrukturu, iqtisadiyyatın bərpası, sosial inkişaf və ətraf mühitin balanslı inkişafı müəyyənləşdirilib.
Infrastruktur layihələri çərçivəsində ərazilərin minalardan və partlamamış sursatlardan təmizlənməsi və təhlükəsizliyin təmin edilməsi həyata keçiriləcək və bunun üçün illik planlar hazırlanacaq. 2026-ci ilin sonuna qədər Qarabağda 280 min hektar ərazinin minasızlaşdırılması planlaşdırılır, üç il ərzində Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarında isə 57,6 min hektar ərazinin minasızlaşdırılması planlaşdırılır.
Proqrama əsasən yeni hərbi hissələrin maddi-texniki təminatının gücləndirilməsi, dövlət sərhədi vasitəsilə, o cümlədən Fizuli və Zəngilan beynəlxalq hava limanlarında və digər ərazilərdə keçid məntəqələrinin yaradılması və fəaliyyətinin təşkili nəzərdə tutulub.
Inzibati-ərazi vahidlərində «Təhlükəsiz şəhər» xidməti təşkil ediləcək, mərkəzi və yerli hakimiyyət orqanlarının, məhkəmə hakimiyyətinin, o cümlədən prokurorluq orqanlarının, xidməti yaşayış binalarının inzibati binaları tikiləcək və digər mühüm infrastruktur layihələri həyata keçiriləcək; ərazilərdə şəhər, qəsəbə və kənd yaşayış məntəqələrinin tikintisi və onların əlçatan, etibarlı, keyfiyyətli və davamlı infrastrukturla təmin edilməsi.
Şəhərsalma tədbirləri çərçivəsində texnoloji, demoqrafik və ekoloji şəraitin təsiri ilə bütün dünyada dəyişən qlobal şəhər planlaşdırma meylləri nəzərə alınacaq.
Hər bir rayon üzrə yaradılacaq ərazilərin sərhədləri və onların köməkçi infrastrukturu, habelə xüsusi mühafizə olunan təbii ərazilər göstərilən yaşayış məntəqələrinin xəritələri tərtib ediləcək.
Proqramda nəqliyyat, rabitə, su təchizatı, qaz təchizatı, enerji təchizatı, istilik təchizatı və s. infrastrukturun yaradılması nəzərdə tutulub. O cümlədən 2025-ci ilə qədər Ağdamdan Xankəndiyə qaz kəmərinin çəkilisi planlaşdırılır. Qaz tənzimləyici məntəqələr quraşdırılmış qaz kəmərinin, Ağdam-Ağdərə qaz kəmərinin və qaz kəmərinin mühafizə zonalarının, Yevlax‒Naxçıvan magistral qaz kəməri sahəsinin yenidən qurulması, həmçinin azad edilmiş rayonlarda iri yaşayış məntəqələrinə qaz kəmərlərinin çəkilməsi, şəhərlərarası (rayonlararası) və yerli magistral telekommunikasiya xətlərinin tikintisi həyata keçiriləcək.
2026-cı ilə qədər Laçın rayonunun Zabux kəndində su anbarının tikintisi həyata keçiriləcək, Zabuxçay su anbarının və ondan çıxan magistral kəmərlərin layihə sənədləri əsasında Qubadlı və Zəngilan rayonları ərazisində 12 min 100 hektar torpaq sahəsinin su ilə təmin edilməsinə imkan verəcək tikinti işləri planlaşdırılır.
Yeni investisiyaların cəlb edilməsi ilə sahibkarlıq mühitinin formalaşdırılması həyata keçiriləcək. Işğaldan azad edilmiş ərazilərdə emal sənayesinin və infrastrukturun yaradılması üçün vergi güzəştlərinin müəyyənləşdirilməsi, sosial sığorta və digər güzəştlər, sahibkarlıq subyektlərinə bank kreditləri üzrə zəmanətlərin verilməsi, kreditlər üzrə faizlərin subsidiyalanması nəzərdə tutulur.
Kiçik və orta sahibkarlığın rəqabət qabiliyyətinin artırılması nəticəsində yeni istehsal, emal və xidmət müəssisələrinin yaradılması və bu ərazilərin bərpasına və sosial-iqtisadi inkişafına kömək edəcək yeni iş yerlərinin açılması planlaşdırılır.
Xarici ölkələrdə ticarət nümayəndələri vasitəsilə regionun imkanları ilə bağlı marketinq tədbirlərinin keçirilməsi və müvafiq elektron platforma vasitəsilə investisiyaların təşviqi həyata keçiriləcək.
Dövlət proqramı yeni torpaq sahələrinin kənd təsərrüfatı dövriyyəsinə cəlb edilməsini, kənd təsərrüfatının aparılmasında davamlı və mütərəqqi metodların tətbiqini, kənd təsərrüfatının inkişafının stimullaşdırılmasını nəzərdə tutur. Təbii samanlıqlarda, yay və qış yaylalarında irimiqyaslı geobotaniki tədqiqatların aparılması, həmçinin kənd təsərrüfatı dövriyyəsinə cəlb edilməli olan torpaq sahələrinin müəyyənləşdirilməsi və xəritələndirilməsi, əkin sahələrinin və heyvandarlıq təsərrüfatlarının bərpası, müasir irriqasiya infrastrukturunun formalaşdırılması planlaşdırılır.
Həmçinin suvarılan torpaqların və su resurslarının su ilə təchizatı sahəsində məlumatların (sənədlərin) su təsərrüfatının elektron informasiya sisteminə inteqrasiyası, mövcud su resursları və suvarılan torpaqlar haqqında məlumat bazasının formalaşdırılması və onun təkmilləşdirilməsi nəzərdə tutulur.
Torpaq islahatının həyata keçirilməsi ilə bağlı təkliflərin təqdim edilməsi planlaşdırılır; kənd təsərrüfatı təyinatlı texnika və avadanlıqların güzəştli alınmasına dəstək, məhsulların səmərəli istehsal sistemlərinin təmin edilməsi ilə kənd təsərrüfatının aparılması üçün davamlı təcrübələrin tətbiqi həyata keçiriləcək.
Kənd təsərrüfatı bərpa edildikdən sonra işğaldan azad edilmiş ərazilərdə əkin üçün 200 min hektardan çox istifadə ediləcəyi, bunun təxminən 9 min hektarını ev sahələri təşkil edəcəyi proqnozlaşdırılır.
Proqrama əsasən təbii ehtiyatların və sosial-iqtisadi potensialın təsərrüfat dövriyyəsinə cəlb olunması planlaşdırılır ki, bunun da nəticəsində ərazilərin davamlı və balanslı sosial-iqtisadi inkişafına nail olunacaqdır.
Bölgənin tranzit potensialı ərazilərin ölkə və region iqtisadiyyatına yenidən inteqrasiyası çərçivəsində müasir yol-nəqliyyat infrastrukturunun inşasında səmərəli istifadə ediləcək. Əhalinin ehtiyacları, bu infrastrukturun işğaldan azad edilmiş ərazilərin sosial-iqtisadi inkişafına təsiri nəzərə alınacaq.
Dövlət proqramı turizm sektorunun fəal inkişafını nəzərdə tutur: turizm sahəsində resursların qiymətləndirilməsi, turizm əhəmiyyətli rayonlar üzrə turizmin inkişaf konsepsiyalarının hazırlanması, turizm əhəmiyyətli ərazilərdə bitişik infrastrukturun yaradılması. Işğaldan azad edilmiş ərazilərin potensialı və coğrafi şəraitini nəzərə alaraq, Kəlbəcər rayonunu hasilat sənayesi və turizm sahəsində yeni iqtisadi mərkəz, Şuşa rayonunu mədəni və turizm mərkəzi, Qubadlı, Zəngilan, Laçın, Fizuli və Xocavənd rayonlarını isə kənd təsərrüfatı mərkəzləri və turizm mərkəzləri kimi görmək olar. Regionun turizm potensialından istifadə edərək rəqabət qabiliyyətli turizm istiqamətinə çevrilməsi istiqamətində tədbirlər həyata keçiriləcək.
Dövlət Proqramında qeyd olunub ki, məcburi köçkünlərin bərpasının, davamlı inkişafının və daimi yaşayış yerlərinə qayıtmasının səmərəli həyata keçirilməsi idarəetmə və təhlükəsizlik məsələlərinin həlli, mənzil, zəruri infrastruktur və sosial xidmətlərin təmin edilməsi, işə yerləşmə imkanlarının yaradılması kimi vacib prioritetlərə kompleks yanaşma tələb edir. Əhalinin geri qaytarılması prosesi sosial-iqtisadi inkişaf dinamikası və sosial ədalətin qorunması prinsipinə uyğun demoqrafik tendensiyalar nəzərə alınmaqla həyata keçirilməlidir. Proqramda ərazilərdə təhlükəsiz yaşayış və dövlət idarəçiliyinin təşkili, şəhərlərin, qəsəbələrin və kənd yaşayış məntəqələrinin tikintisi və davamlı infrastrukturunun təmin edilməsinə böyük diqqət yetirilir. 2025-ci ilə qədər 10 270 ailənin, 2026-cı ilə qədər isə 34 500 ailənin köçürülməsi planlaşdırılır.
Iqtisadiyyatın ehtiyaclarına uyğun olaraq ixtisasın artırılması üçün qısamüddətli proqramların təşkili, həmçinin geri qayıdan əhali arasında ixtisasın artırılması üzrə layihələrin hazırlanması nəzərdə tutulur.