Üçtərəfli Bəyanatın şərtlərinə əsasən Kəlbəcərin ermənilərdən boşaldılması işğalçının eybəcər siması və barbarlığının, erməni vandalizminin növbəti nümayişi oldu
Azərbaycan torpaqlarının azad olunması ilə nəticələnən 44 günlük Vətən müharibəsi təkcə hərbi-siyasi qələbə deyil, həm də uzun illər davam edən ədalətsiz işğala verilmiş layiqli cavab idi. 10 noyabr 2020-ci il Üçtərəfli Bəyanatına əsasən, Ermənistan qoşunları və qeyri-qanuni məskunlaşdırılmış əhali Kəlbəcər rayonunu 25 noyabr tarixinədək tərk etməli idi. Kəlbəcərin Azərbaycana qaytarılması tarixi ədalətin bərqərar olması baxımından mühüm hadisə olsa da, boşaldılma prosesinin gedişi işğalçının eybəcər simasını, illərlə gizlədiyi barbar mahiyyətini bir daha üzə çıxardı.
Rayonun boşaldılması zamanı qeyri-qanuni məskunlaşmış ermənilər tərəfindən törədilən əməllər beynəlxalq ictimaiyyətin gözü qarşısında baş verdi. Ermənilər işğal etdikləri evləri, təsərrüfatları, meşələri, bağları yandıraraq ərazini tamamilə yararsız vəziyyətə salmağa çalışdılar. Bu davranışlar təsadüfi deyildi — işğalçının məqsədi Azərbaycan xalqına məxsus mədəni, iqtisadi və ekoloji irsi məhv etmək idi.
Boşaldılan evlərin qəsdən yandırılması, elektrik və su xətlərinin dağıdılması, kommunikasiya xətlərinin sökülməsi, meşə zolaqlarının kəsilməsi və yandırılması Kəlbəcərin təbiətinə və infrastruktura ağır zərbə vurdu. Bu, həm də işğalçı qüvvələrin uzun illər ərzində bölgədə apardığı sistemli talançılığın davamı idi. Ermənilər təkcə əmlakı deyil, həm də Azərbaycan xalqının bu torpaqlara bağlı olan tarixini silməyə çalışırdılar.
İşğal dövründə və Kəlbəcərin boşaldılması zamanı baş verən hadisələr BMT Konvensiyaları, Cenevrə Konvensiyaları və digər beynəlxalq hüquqi sənədlərə əsasən hərbi cinayət sayılır. Mülki əmlakın qəsdən məhv edilməsi, ekoloji mühitə genişmiqyaslı ziyan vurulması, dini və mədəni abidələrin dağıdılması, qeyri-qanuni məskunlaşdırma — bütün bunlar beynəlxalq hüququn açıq şəkildə pozulmasıdır.
Kəlbəcər rayonunun ərazisində meşə sahələrinin qırılması və yandırılması həm də ekoloji mühitə ağır təsir göstərmişdir. Bu əməllər “ekosid” — ətraf mühitin qəsdən məhv edilməsi kimi qiymətləndirilir və çoxsaylı beynəlxalq konvensiyalarda qadağan olunmuşdur. Ermənilərin törətdiyi bu vandalizm təkcə Azərbaycan xalqına qarşı deyil, həm də bəşəri dəyərlərə qarşı yönəlmiş cinayətdir.
İşğalçının geridə buraxdığı mənzərə uzun illər davam etmiş barbarlığın miqyasını üzə çıxarır. Kəlbəcər Azərbaycanın ən zəngin təbiətə, mineral sulara, meşələrə, tarixi abidələrə malik rayonlarından biri idi. Lakin Ermənistanın işğal dövründə apardığı siyasət nəticəsində bu sərvətlərin böyük hissəsi ya dağıdıldı, ya da talan edildi.
Evlərin, məktəblərin, xəstəxanaların, tarixi abidələrin, məscidlərin əksəriyyəti dağıdılıb.
Kənd təsərrüfatı üçün yararlı torpaqlar məqsədli şəkildə korlanıb. Qeyri-qanuni məskunlaşdırma yolu ilə yeni kəndlər tikilib, Azərbaycan mədəniyyətinə məxsus izlər silinməyə çalışılıb. Bu faktlar bir daha göstərir ki, işğalçı tərəf Azərbaycan torpaqlarını təkcə ərazi olaraq deyil, həm də mədəni və ekoloji məkan kimi məhv etmək niyyətində olub.
Azərbaycan dövləti Kəlbəcərin təhvil verilməsi prosesində maksimal humanizm nümayiş etdirdi. Qış şəraitinin çətinliyi nəzərə alınaraq Ermənistan tərəfinə əlavə vaxt verildi. Bu addım beynəlxalq humanitar hüquqa hörmət və humanist dəyərlərin üstünlüyü prinsipindən irəli gəlirdi. Lakin bu xoşməramlı addım işğalçı tərəf tərəfindən sui-istifadə edildi. Təxirə salınmış boşaldılma müddəti vandalizmin daha geniş miqyas almasına səbəb oldu. Ermənistan tərəfinin davranışı bir daha sübut etdi ki, onların işğal müddətindəki siyasəti dağıdıcılıqdan və talançılıqdan ibarət olub.
Kəlbəcərin azad olunması təkcə Azərbaycan üçün deyil, beynəlxalq hüquq və ədalət üçün də mühüm hadisədir. Rayonun boşaldılması zamanı baş verən vandalizm aktları Ermənistanın işğal siyasətinin mahiyyətini bütün dünyaya nümayiş etdirdi.
Bu gün Azərbaycan dövləti Kəlbəcərdə genişmiqyaslı bərpa və quruculuq işləri aparır, dağıdılmış kəndləri yenidən dirçəldir, bölgənin ekoloji balansını bərpa edir. İşğalın ağır izlərinə baxmayaraq, Kəlbəcər yenidən dirçəlir və doğma sahiblərinə qovuşur.
Zərdab rayon Gənclər və İdman sektorunun müdiri Əvəz Soltanov
