xeberaz.info
Üç dəniz üzərində səyahət: Rusiya Azərbaycan vasitəsilə Hindistana doğru irəliləyir.
Qərbin Rusiyaya qarşı tətbiq etdiyi sanksiyalar, eləcə də dünya iqtisadi strukturunun ümumi transformasiyası kontekstində ən həssas sahələrdən biri nəqliyyat və logistika oldu. İndi Moskva ticarət axınlarını şərq və cənuba istiqamətləndirir və ötən ilin sonunda 2023-2027-ci illər üçün yolların tikintisi və yenidən qurulması üzrə tədbirlər planı yeni vəzifələrlə tamamlandı. Mixail Mişustinin nümunə kimi imzaladığı sərəncamla yenilənmiş plana iki böyük layihə daxildir: söhbət Xasavyurt (21 km) və Dərbənd (32 km) ətrafında dolama yollarının tikintisindən gedir.
Belə dolama yolların tikintisi Rusiya, Azərbaycan və İranı birləşdirən (Hindistana çıxışı olan) və bu ölkələr arasında əsas ticarət-iqtisadi marşrutlardan birinə çevrilən “Şimal-Cənub” beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinin inkişafı üçün zəruridir. Baş nazirin müavini Marat Xusnullinin izah etdiyi kimi, “2027-ci ilə qədər biz artıq 300-dən çox tədbir keçirməyi planlaşdırmışıq, o cümlədən 39 şəhər dolama yolunun tikintisi və indi onlara daha ikisi əlavə edilib – bu, ilin əla yekunudur. ”
“Şimal-Cənub” beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinin inkişafı Rusiya üçün həlledici əhəmiyyət kəsb edir. Ötən il oktyabrın sonunda Bakıda keçirilən Avrasiya Forumunda Rusiya baş nazirinin müavini Aleksey Overçuk xatırladıb ki, Xəzər dənizi ətrafında üç marşrutdan ibarət İTC tikilir. Birinci – dəniz – Xəzər dənizi ölkələrinin limanları arasında əlaqəni təmin edir. İkincisi, Xəzər dənizinin şərq sahilləri ilə Rusiyadan Qazaxıstan, Türkmənistan və İrandan keçir. Üçüncüsü, Fars körfəzi ölkələrinə, Hindistan, Pakistan, Cənub-Şərqi Asiya və Afrika bazarlarına çıxışı ilə Rusiya Dağıstanı, Azərbaycan və İran vasitəsilə Xəzərin qərb sahili ilə keçir. Bunlar Rusiyanın əsas ixrac bazarlarıdır.
Maraqlıdır ki, Azərbaycan öz coğrafi mövqeyinə görə Şimal-Cənub və Qərb-Şərq dəhlizlərinin kəsişmə nöqtəsinə çevrilib və investisiya layihələrinin həyata keçirilməsi sayəsində təkcə regionun deyil, həm də dünyanın ən mühüm nəqliyyat qovşağına çevrilib. Azərbaycan 2,8 milyard ABŞ dolları dəyərində səkkiz Şimal-Cənub İTC infrastrukturunun inkişafı layihəsini həyata keçirir ki, bu layihələrin sayəsində Aİ ölkələri, İran, Cənubi Asiya və Yaxın Şərq arasında maneəsiz nəqliyyat yaradılacaq. Azərbaycan ərazisindən keçən beynəlxalq nəqliyyat dəhlizləri məsafə və vaxta qənaət baxımından üstünlüyə malikdir. Beləliklə, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu, Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı və ümumilikdə inkişaf etmiş aviasiya, dəmir yolu, boru kəməri və dəniz infrastrukturu Avrasiyada qlobal təchizat zəncirlərinin yenidən qurulması kontekstində Azərbaycanı aparıcı logistika mərkəzinə çevirir.
Azərbaycanın baş nazirinin müavini Şahin Mustafayevin sözlərinə görə, 2030-cu ilə qədər “Şimal-Cənub” İTC-dən keçən yük axını 15 milyon tona çatdırılmalıdır. Artıq yaxın gələcəkdə Rusiya-Azərbaycan sərhədində ümumi ötürmə qabiliyyəti sutkada 1,4 min avtomobil təşkil etməlidir və iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi təxminən bir yarım dəfə artacaqdır. Aleksey Overçuk vəd edir ki, investisiyalar həmçinin İranda nəqliyyat və logistika terminallarının inkişafına və İranı Azərbaycanla birləşdirən dəmir yolunun 160 kilometrlik çatışmayan hissəsinin tikintisinə yönəldiləcək.
Eyni zamanda, Moskvaya marağı enerji ehtiyacının 85%-ni idxal hesabına təmin edən Hindistana yönəlib. Ötən il Rusiya ilə Hindistan arasında ticarət dövriyyəsi 2,5 dəfə artıb. Bu, Türkiyə və Çinlə müqayisədə daha çoxdur. Oktyabr ayında Rusiya bu sahədə ənənəvi liderlər olan Səudiyyə Ərəbistanı və İraqı geridə qoyaraq, Hindistana neft ixrac edən ölkələr arasında birinci yerə çıxıb. The Economic Times-ın məlumatına görə, Rusiya oktyabr ayında Hindistana gündəlik 946 min barel neft göndərib ki, bu da bir ayın ən yüksək göstəricisi olub və Hindistanın ümumi xam neft idxalının 22%-ni təşkil edib. Eyni zamanda, oktyabr ayında Hindistana tədarükün 20,5%-i İraqın, 16%-i isə Səudiyyə Ərəbistanının payına düşüb. Çin Rusiyanın dəniz neftinin ən böyük alıcısı olaraq qalmasına baxmayaraq, Hindistan ilk dəfə olaraq Rusiyadan gəmiçilik vasitəsilə Avropa İttifaqından daha çox neft alıb. Hindistan da oktyabrda Rusiyadan gündəlik təxminən 106 min barel mazut idxal edib ki, bu da rekorda imza atıb.
Rusiyanın xarici ticarətin dayaq infrastrukturunun iki istiqaməti – Qara dəniz və Xəzər, faktiki olaraq, eyni bölgəyə – Hindistanın artan iqtisadiyyatına söykənir. Əslində neftin tədarükü Qara dəniz dəhlizi vasitəsilə həyata keçirilir, lakin Hindistan treki «Şimal-Cənub» quru MTK-da digər xammal və emal olunmuş mallar üçün perspektivlərin indikatoruna çevrilir. Üstəlik, dəhlizin hər bir elementində müxtəlif dərəcələrdə olsa da, Azərbaycanın maraqları mövcuddur. Rusiyanın xarici ticarətin dayaq infrastrukturunun iki istiqaməti – Qara dəniz və Xəzər, faktiki olaraq, eyni bölgəyə – Hindistanın artan iqtisadiyyatına söykənir. Əslində neftin tədarükü Qara dəniz dəhlizi vasitəsilə həyata keçirilir, lakin Hindistan treki «Şimal-Cənub» quru MTK-da digər xammal və emal olunmuş mallar üçün perspektivlərin indikatoruna çevrilir. Üstəlik, dəhlizin hər bir elementində müxtəlif dərəcələrdə olsa da, Azərbaycanın maraqları mövcuddur.
Rusiyanın “Şimal-Cənub” İTC vasitəsilə İran, Türkiyə və Hindistanla əlaqəsi üçün Azərbaycan əsas tranzit ölkə yerini tutur və Rusiyanın iqtisadi inkişaf naziri Maksim Reşetnikovun sözlərinə görə, Azərbaycanın nəqliyyat qovşağı kimi əhəmiyyəti böyükdür və bu maraq “Şimal-Cənub” və “Şərq-Qərb” istiqamətlərinə çatdırılmaların artımını nəzərə alaraq yalnız artacaq.