xeberaz.info
Bu gün sonuncu dəfə Rusiya prezidenti Vladimir Putin, Azərbaycan prezidenti Ilham Əliyev və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan birgə toplaşacaqlar. Azərbaycan və erməni liderləri MDB-yə üzv dövlətlər başçılarının ənənəvi qeyri-rəsmi sammitində iştirak etmək üçün Sankt-Peterburqa gələcəklər.
Əsas hadisə çərçivəsində Ermənistan-Azərbaycan nizamlanması ilə bağlı üçtərəfli görüş təşkil edilə biləcəyi gözlənilirdi, lakin bu ərəfədə Rusiya Federasiyası Prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov belə ayrı-ayrı danışıqların olmayacağını bildirib.
Şübhəsiz ki, indiki şəraitdə tələb olunan görüş rəsmi Irəvanın dağıdıcı mövqeyinə görə baş tutmayacaq. Sentyabr ayından etibarən Ermənistan hakimiyyəti sülh müqaviləsinin tezliklə imzalanmasına sadiq olduqlarını, ilin sonuna qədər bunu etməyə hazır olduqlarını, lakin artıq ilin sonuna qədər Ermənistan tərəfindən isə Cənubi Qafqaz üçün bu əsas sənədin hazırlanmasında heç bir məhsuldar addım atılmadığı bildirildi. Qeyd etmək lazımdır ki, Irəvan bütün bu müddət ərzində canlanan Ermənistan-Azərbaycan nizamlanmasını dalana salıb.
Belə ki, hazırda danışıqların Avropa formatı faktiki olaraq məhdudlaşdırılıb, onun çərçivəsində il ərzində İlham Əliyev və Nikol Paşinyanın üç görüşü (6 aprel, 22 may, 31 avqust) Brüsseldə, bir görüşü isə Praqa keçirilib (6 oktyabr). İxtisara səbəb Ermənistanın gələcəkdə Aİ-də danışıqlarda təkcə Avropa Şurasının rəhbəri Şarl Mişelin deyil, ermənipərəst mövqeyi ilə tanınan Fransa prezidenti Emmanuel Makronun da iştirakını tələb etməsidir. rəvan Bakının Brüsseldə əvvəlki formatda görüşləri davam etdirmək təklifindən imtina etdi və nəticədə Ermənistan hakimiyyətinin özlərinin də Vladimir Putinin vasitəçiliyi ilə danışıqlara alternativ kimi görünməkdə israrlı olduğu platforma nizamlanma gündəmini tərk etdi. İrəvan Bakının Brüsseldə əvvəlki formatda görüşləri davam etdirmək təklifindən imtina etdi və nəticədə Ermənistan hakimiyyətinin özlərinin də Vladimir Putinin vasitəçiliyi ilə danışıqlara alternativ kimi görünməkdə israrlı olduğu platforma nizamlanma gündəmini tərk etdi.
Lakin bundan Irəvanın Rusiyanın nizamlama formatına qayıtması nəticə vermədi. Əksinə, erməni hakimiyyəti Azərbaycan fəallarının Ruben Vardanyanın Qarabağın təbii ehtiyatlarını talan etməsinə qarşı dinc etirazlarından Moskva-Soçi danışıqlar meydanını da bloklamağa səbəb kimi istifadə etmişdir. Son anda Ermənistan xarici işlər naziri Ararat Mirzəyanın rusiyalı həmkarı Sergey Lavrovun iştirakı ilə Azərbaycan xarici işlər naziri Ceyhun Bayramovla görüşmək üçün Moskvaya səfəri ləğv edildi və Rusiya Xarici Işlər Nazirliyinə bu barədə rəsmi məlumat verilmədi. Tərəflər Bakı ilə İrəvan arasında sülh müqaviləsi layihəsini müzakirə etməyə hazırlaşırdılar və nəticədə Lavrov və Bayramov bu sənədi birlikdə müzakirə etdilər.
Yekun mətbuat konfransında Sergey Lavrov Moskvanın Ermənistanın belə təxribatçı fəaliyyətindən nə qədər qıcıqlandığını, habelə Irəvanda rusiyalı sülhməramlıların Azərbaycandakı işlərindən ən yüksək səviyyədə danışdıqlarını diplomatik dillə açıqladı. Həm Nikol Paşinyanın özü, həm də parlament spikeri Alen Simonyan ötən həftə Rusiya Sülhməramlı Kontingentinin öz vəzifələrini yerinə yetirmədiyini açıqladılar – bu da sülhməramlıların Laçın dəhlizinə nəzarət vəzifələrini qüsursuz yerinə yetirdikləri vəziyyətdədir. Hazırda Laçın yolu ilə yalnız humanitar yüklü maşınlar hətəkət edir, Azərbaycanın təbii sərvətlərinin Ermənistana daçınması, erməni hərbçi və silahlarının bölgəyə gətirilməsi dayandırılır. Paşinyan və onun komandası məhz bundan narazıdırlar: Moskva Irəvanın Qarabağ ermənilərini Azərbaycanda yeni müharibəyə hazırlamasına mane olur.
Erməni hakimiyyətinin həm əsas müttəfiqinə, həm Bakıya, həm Qarabağ ermənilərinə, həm də öz vətəndaşlarına qarşı bu cür siyasətini xarakterizə etmək üçün bir söz tapmaq çətindir. Qısamüddətli, zərərli, perspektivsiz, mənasız, infantil, sadəcə ağılsız – bütün bunlar müasir Irəvanın siyasətini təsvir etmək üçün uyğundur. Yalnız Rusiyanın səyləri nəticəsində Qarabağ müharibəsi dayandırıldı və bununla da Xankəndi ətrafındakı mühasirədə qalan 20 min erməni işğalçısı xilas edildi. Qarabağ erməniləri ilə Azərbaycan cəmiyyəti və dövlət arasında Rusiya sülhməramlı missiyasının vasitəçi işləyəcəyi keçid dövrünün zəruriliyinə Bakını məhz Moskva inandıra bilmişdir. Bütün bunlar Nikol Paşinyanın şəxsi iştirakı ilə baş verib, amma o, Qarabağda separatçı layihəni tədricən və acısız bağlamaq və Azərbaycanla münasibətləri normallaşdırmaq imkanından necə istifadə edib?
Iki ildir ki, Ermənistan Xankəndini silah və hərbçilərlə doldurur, eyni zamanda Qarabağ məsələsindən getdikcə uzaqlaşır. Bu payızda Irəvan hətta Qarabağda separatçı layihəni «xarici» idarəyə – sanksiyalar təhlükəsi üzündən Rusiya pasportundan imtina edən və qanunsuz qızıl və mis-molibden filizinin hasilatını bərpa etmək üçün Qarabağa gələn qaçaq milyarder Ruben Vardanyana təhvil verdi. Bütün bu müddət ərzində həm Paşinyan, həm də onun tərəfdarları, həm də onun erməni düşmənləri hər küncdə Azərbaycana qarşı ittihamları qışqırıb, özləri də nizamlanmanı maksimum dərəcədə sabotaj ediblər. Ermənistan Putin, Əliyev və Paşinyanın 9-10 noyabr 2020-ci il tarixli Üçtərəfli bəyanatı ilə bütün hərbçilərini Qarabağdan çıxarmağa borcludur, lakin hələ də onları Rusiya sülhməramlılarının müvəqqəti yerləşdirilməsi zonasında saxlayır. Eyni sənədə görə o, Rusiya Federasiyası FSB-nin nəzarəti altında Zəngilan və Naxçıvan arasında maneəsiz əlaqə açmalıdır, lakin onlar heç kimə borcu olmadığını bildirir.
Buna görə də Cənubi Qafqaz üçün il Ermənistandan maskanın çıxarılması ilə başa çatır. Hakimiyyəti nə deyərsə, onlar öz xalqlarının xeyrinə heç nə etmək istəmirlər. Onlar Bakı ilə sülh müqaviləsi imzalamaq istəmirlər, Ermənistan-Azərbaycan sərhədini delimitasiya etmək istəmirlər, Qarabağda separatçı layihəni bağlamaq istəmirlər, Azərbaycan və Türkiyə ilə kommunikasiyalarını açmaq istəmirlər. Görünür, onlar gələcək 2023-cü ildə Ermənistanın sehrli şəkildə 2019-cu ilə köçməsini istəyirlər, çünki hətta Nikol Paşinyan və komandasının davranışlarında müharibədən sonrakı reallıqların qəbul edilməsi də görünmür.
Amma bu çılğınlığa heç kim dözməyəcək. Lavrov Bayramovla Mirzəyansız eyni görüşdə Rusiya naziri bir il ərzində görülən bütün diplomatik işləri sadalayaraq, birbaşa dedi: «Indi bu razılaşmaların praktiki həyata keçirilməsini daha da gecikdirmək üçün heç bir səbəb yoxdur». Bu, Cənubi Qafqazda mərkəzi oyunçunun rəsmi mövqeyidir. Rusiyanın Ermənistanın bölgədəki Rusiya maraqlarına zərər verməyi dayandırması və Azərbaycanla sülhə çatması lazımdır. Gözləmək olar ki, Vladimir Putinin bu axşam Nikol Paşinyanla qapalı söhbəti məhz bu barədə gedəcək və Rusiya lideri Ermənistan baş nazirinə Yeni il üçün son şans verəcək və ətrafdakı hər kəsə və özünə zərər verməyi dayandıracaq.
Diplomatik mənbələrdən məlumdur ki, Vladimir Putin İlham Əliyevlə 9-10 noyabr 2020-ci il tarixli Üçtərəfli Bəyanatın Nikol Paşinyan tərəfindən hələ də məhəl qoymayan bəndlərinin – Ermənistanın qanunsuz silahlı birləşmələrinin Qarabağdan çıxarılmasına dair bəndlərinin və Zəngəzur dəhlizinin açılmasının həyata keçirilməsi üsullarını müzakirə edəcək.
Onlar həmçinin Laçın dəhlizində yüklərin və insanların hərəkətinə nəzarətin təkmilləşdirilməsindən, o cümlədən Xankəndiyə Irandan silah tədarükünün dayandırılmasından danışacaqlar. Əgər üçtərəfli görüş olmasa, Putin Paşinyanla eyni mövzularda danışacaq, buna baxmayaraq həll olunmamış məsələləri müharibə yolu ilə deyil, sülh ilə həll etməyi təklif edəcək. Paşinyana isə nəyi seçəcəyini, Putin və Əliyevin ona verdiyi son şansdan istifadə edib-etməyəcəyini öyrənmək qalır.